Toen mijn vorige werkgever een gamestudio overnam was er in het begin weinig vertrouwen onder de mensen in ons als overnemende partij: wat gaat er allemaal veranderen? Mensen zaten het liefst achter hun scherm en ze spraken zich niet uit. De designers werkten nog in een waterval methodiek, terwijl scrum en agile de standaard begon te worden. Daar was letterlijk lucht nodig. We deden een keer een boks sessie met een klein groepje designers en dat sloeg aan. Dat zag ik. Er werd meer gekletst na afloop. Meer dan op een werkdag. Mensen waren losser. Dus dat gingen we iedere woensdag doen. We deden dit buiten als dat kon. Langzaam sloten er meer game designers aan en kwam er letterlijk en figuurlijk meer lucht bij. Ze doen het nog steeds 9,5 jaar later. Nieuwe functionele gewoontes ontwikkelen. Dat is belangrijk in cultuurverandering.
Lonneke Nouwens is één van de vier directeuren van Frisse Blikken en vertrouwd adviseur voor veel klanten, onder andere voor cultuurverandering. Cultuurverandering vraagt een frisse blik. Nieuwe mensen brengen dat. “Je kunt er eindeloos over praten en dat gebeurt ook vaak bij management en consultancy. Er is vaak veel aandacht voor de ‘leidende coalitie’ en draagvlak creëren, maar de praktijk is veel weerbarstiger. Het is belangrijk om na de eerste gesprekken ook gelijk dingen te gaan doen die beweging creëren zoals zo’n nieuwe boks routine of het aannemen van nieuwe mensen. Je kunt praten over de voordelen van agile en scrum, maar toen er nieuwe game designers binnenkwamen die dat beheersten, toen ging het echt werken. Met nieuwe mensen kun je ook gewoon nieuwe afspraken maken. Die zijn niet verbaasd omdat het anders is dan het vroeger was. Langzamerhand komt er nieuwsgierigheid in andere methodieken. Bij Frisse Blikken werken mensen die onze klanten helpen richting het ‘nieuwe normaal’. Zij helpen het momentum te veranderen”.
“Leren en ontwikkelen moet onderdeel van je cultuur worden”
Nu de arbeidsmarkt steeds vaker een uitdaging vormt, is het belangrijker geworden om medewerkers mee te laten groeien. Ontwikkeling is niet meer voorbehouden aan de ‘happy few’, maar van iedereen geworden. En dat betekent dat leren en ontwikkelen onderdeel van je cultuur moet worden.
Bij Frisse Blikken is dat het geval. Wij werken aan ondernemerschap, aan je eigen koers bepalen, aan uitdaging en ontwikkeling. Onze mensen zijn elke dag bezig met geven en ontvangen van feedback, met nieuwsgierige vragen stellen en oude routines niet als vanzelfsprekend aannemen. Aan onze lunchtafel gaat het gesprek vaak over ‘wat is jouw volgende stap’, ‘waar verbaas jij je over’ en ‘wat ga jij er aan doen’. Dat is ook wat onze mensen typeert. Het zijn mensen die iets willen dóen. Hierdoor brengen we ook onze klanten in beweging.
“Het startpunt is altijd vertrouwen bouwen”
Cultuurverandering begint met iets anders, realiseerde Lonneke zich in wat zij noemt haar meest “leerzame tijd als het gaat om cultuurverandering”. Ze werd ad interim-directeur van een dierenasiel. De vorige directeur werd op non-actief gezet omdat die niet primair de belangen van het asiel, de dieren en de mensen die er werkten, op het netvlies had. “Nu was ik opeens zelf verantwoordelijk voor alles. Al mijn beslissingen hadden hun weerslag op hoe het asiel functioneerde. Ik ben begonnen om gewoon eens te luisteren. Er werd geschreeuwd in de gangen, ruzie gemaakt over de roosters en overwerken, maar bij mij zeiden ze niets. Ik zat geïsoleerd in een groot kantoor en ik kon de gang niet eens zien of de receptie. En naast mij in een klein kamertje wat veel centraler lag waren vrijwilligers notities aan het loggen over de dieren. Daar werd de administratie gedaan en er werden roosters gemaakt. Het was een piepklein kamertje. Er was nauwelijks ruimte voor iedereen. En ik zat daar in mijn grote directeurskantoor”.
Mensen geloofden me eerst niet toen ik voorstelde om de kantoren om te draaien. Ik zei: jullie meer ruimte en rust en ik heb meer overzicht. En toen kwamen de persoonlijke verhalen op tafel: van medewerkers voor wie het rooster van levensbelang was voor hun thuissituatie in verband met zorg of zelfs hun eigen veiligheid. Ik hoefde alleen maar te vragen: Wat heb je nodig? en… : hoe kan ik jou helpen? Toen het vertrouwen hersteld was kwam er ruimte om na te denken over wat we gemeenschappelijk hebben, om een missie en visie te bouwen voor het dierenasiel. Die kwam er ook en iedereen mocht erop schieten. Dus daar kwam dat draagvlak creëren bij iedereen wel degelijk aan bod. Het werd: “samen: tijdelijk thuis maken voor alle dieren in nood”. Die missie hangt er 10 jaar later nog steeds aan de muur. Bij het dierenasiel startte het met rust en ruimte en daarmee vertrouwen creëren. Bij de gamestudio was het andersom: beweging creëren en daarmee vertrouwen. Ik geloof dat ik steeds pragmatisch kijk: wat is hier nodig? Ik ben een balanszoeker: hoe krijgen we het systeem terug in balans? Waar helt het over? Zijn er teveel of te weinig regels, teveel of te weinig rust en focus: wat is er nodig om hier te floreren?
“In het hart raken”
Na het bouwen van verbinding en vertrouwen, en rust of juist beweging, is het van belang om zowel de richting of strategie helder te krijgen als concreet dingen te doen voor mensen. “In mijn beleving wordt urgentie vaak misbruikt om mensen in beweging te brengen. Daar prikken mensen doorheen. Je moet eerlijk zijn, geen verhaal maken. Het is je taak als veranderaar om het brandend verlangen te vinden en dat aan te wakkeren. In het dierenasiel waren dat natuurlijk de dieren. De wettelijke subsidie voor onderdak en zorg stopt voor dieren na zes maanden. De vrees is dat dieren dan worden afgemaakt. Gelukkig gebeurde dat niet bij dit dierenasiel, maar de fondsenwerving stond wel onder druk. Dus die fondsenwerving hebben we een impuls gegeven en iedereen begreep waarvoor we dat deden. Dat raakt mensen in het hart. Dan snappen ze ook dat andere financiële zaken moeten worden aangepakt om de bedrijfsvoering op orde te krijgen. In de zomer is het druk in een dierenasiel vanwege de vakanties en in de winter hadden mensen niets te doen. Uiteindelijk zette iedereen -na goede discussies- zijn handtekening onder een flexibel arbeidscontract. Zelfs de mensen die eerder ruziënd over het rooster door de gang schreeuwden. Je kunt dus mensen niet alleen maar meekrijgen door een gesprek. Je moet ze raken in het hart. Deze ervaringen hebben mij als adviseur ook enorm gevormd. Als je zelf verantwoordelijkheid draagt, de consequenties van je handelen op langere termijn doorleefd, dan word je milder èn effectiever. Door samen te beleven, te doen, en dàn te praten, maakt de verandering vele malen groter en beter verankerd.”
